Από το 1993, η 11η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Ασθενών (World day of the Sick), με πρωτοβουλία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’.
Στην κυπριακή νομοθεσία, με τον όρο «ασθενής» νοείται φυσικό πρόσωπο το οποίο πάσχει από οποιαδήποτε ασθένεια ή πάθηση ή κάθε πρόσωπο το οποίο ζητά ή στο οποίο παρέχεται φροντίδα υγείας.
Τα δικαιώματα των ασθενών είναι κατοχυρωμένα σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όπως προβλέπεται στο άρθρο 35 του Χάρτη για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάθε πρόσωπο δικαιούται πρόσβασης στην πρόληψη σε θέματα υγείας αλλά και σε ιατρική περίθαλψη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας του ανθρώπου, κατά τον καθορισμό και την εφαρμογή των πολιτικών και των δράσεων της. Επίσης, η Ένωση μεταξύ άλλων, έδωσε με την Οδηγία 2011/24/ΕΕ τη δυνατότητα στους πολίτες κάθε κράτους μέλους να τυγχάνουν υγειονομικής φροντίδας και περίθαλψης σε κράτος μέλος άλλο από αυτό της ασφάλισης τους, παρέχοντας επίσης στους ασθενείς το δικαίωμα άσκησης προσφυγής σε περίπτωση που οι ίδιοι πιστεύουν ότι έχουν παραβιαστεί τα δικαιώματα τους.
Στην Κύπρο, τα δικαιώματα των ασθενών κατοχυρώνονται με τον περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμο του 2004 (Ν.1(Ι)/2005). Με την εν λόγω νόμο κατοχυρώνονται μεταξύ άλλων, το δικαίωμα σε φροντίδα υγείας και θεραπεία, σε αξιοπρεπή μεταχείριση, σε πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, στην πληροφόρηση, την εμπιστευτικότητα και την προστασία των ιατρικών αρχείων.
Σημαντική είναι επίσης η ύπαρξη δύο σχετικών θεσμών. Πρώτον, των Λειτουργών Δικαιωμάτων Ασθενών στα κρατικά νοσοκομεία και δεύτερων, των Επαρχιακών Επιτροπών Εξέτασης Παραπόνων Ασθενών. Οι Λειτουργοί Δικαιωμάτων Ασθενών παρέχουν συμβουλές και ενημερώνουν τόσο τους ασθενείς όσο και το προσωπικό των νοσοκομείων για τα δικαιώματα των ασθενών, ενώ επιλαμβάνονται και παραπόνων των ασθενών που χρήζουν άμεσου χειρισμού. Οι Επαρχιακές Επιτροπές Εξέτασης Παραπόνων Ασθενών εξετάζουν παράπονα και καταγγελίες αναφορικά με τις υπηρεσίες που παρέχονται στους ασθενείς, εντοπίζουν τα προβλήματα και εισηγούνται λύσεις για την αντιμετώπιση τους.
Βεβαίως, οι Επιτροπές δεν ασχολούνται με ζητήματα ιατρικής αμέλειας ή καταβολής αποζημιώσεων. Τα ζητήματα αυτά εμπίπτουν στη δικαιοδοσία των κυπριακών Δικαστηρίων, η νομολογία των οποίων τα τελευταία χρόνια, επηρεασμένη σαφώς και από την ευρωπαϊκή νομολογία στο εν λόγω ζήτημα, έχει ισχυροποιήσει σημαντικά το πλέγμα προστασίας που παρέχεται στον ασθενή τόσο από την εθνική όσο και την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Καταληκτικά, η κατοχύρωση, η προστασία αλλά και η εφαρμογή των δικαιωμάτων των ασθενών, αποτελούν σημαντικά όπλα για τους ίδιους, ειδικά σήμερα όπου ο πλανήτης διέρχεται μίας τεράστιας υγειονομικής κρίσης. Η ανάγκη για ενημέρωση των ασθενών για τα δικαιώματα τους σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά, είναι επιβεβλημένη, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι ασθενείς διεκδικούν και εν τέλει τυγχάνουν της υψηλού επιπέδου φροντίδας αλλά και του σεβασμού που δικαιούνται ευρύτερα.
Χαρίκλεια Α. Μεττή
Δικηγόρος